کهنترین تصفیه آب جهان در چغازنبیل نخستین اختراعات تصفیه آب در 1852 ثبت شده اند. درحالی که ایرانیان این فناوری را هزاران سال پیش اختراع کرده بودند.

بزرگترین و کهنترین دستگاه تصفیه آب توسط دانشمندان ایرانی در چغازنبیل خوزستان ایران ساخته شده بود. چغازنبیل در زبان لری محلی به معنای تپه زنبیل مانند می باشد. این معبد توسط شاه عیلامی اونتاش ناپیری شا در حدود 1275 پیش از میلاد در 35 کیلومتری شهر باستانی شوش ساخته شد که در آن خدای شوش «اینشوشیناک» پرستش می شد.

این معبد به شکل یک هرم پله دار «زیگورات» ساخته شده است. بلندی آن به 52 متر می رسید. اکنون فقط 25 متر از آن باقی مانده است. درهای معابد این شهر هم از چوب تزیین شده با لوله های شیشه ای بودند.

در یکی از اتاق های معبد، چند لوله سفید یافت شده اند که برای تزیین معبدها و کاخ های چغازنبیل بکار می رفتند. این نشان می دهد که ایرانیان با شیوه های شیشه گری در حدود 3300 سال پیش آشنا بودند.

در شمال غربی معبد، یک آب انبار وجود دارد که برای آشامیدنی کردن آب بکار می رفت. گفته شده است که اوناش ناپیریشا آب را از 50 کیلومتر دورتر از شهربه اینجا آورده بود. 9 آب گذر برای رساندن آب پاکیزه به یک استخر کوچک که در یک سطح بالا بود تا مردم بتوانند آب پاکیزه را برای مصرف خود بردارند. بر طبق یک فرضیه دیگر، این استخر برای زهکشی باراناب از ساختمان های اطراف استفاده می شد.

آنها برای تصفیه آب، از قوانین فیزیک و موادی مانند قیر و آجر و سطح شیبدار- که هنوز هم در تصفیه آب جهان به کار می رود- برای تصفیه آب های رود کرخه استفاده می کردند. محاسبات دقیق و دانش ریاضی استفاده شده در پالایشگاه آب چغازنبیل حتی مهندسان امروزین را نیز شگفت زده کرده است.

رومن چرزمن، باستان شناس فرانسوی و ایران شناس، این پالایشگاه را کشف کرد. منابع آبی حدود صد متر زیرزمین بودند، بنابراین مهندسان و کارگران باید آب های کرخه را به استخر تصفیه می بردند و از آبراهه های 50 کیلومتر در ازاء استفاده کردند.

این استخر با لایه هایی از ماسه، ریگ و ذغال چوب پر شده بود تا آبی که از آن می گذرد را تصفیه کند. قیر برای عایق بندی کل سامانه بکار رفته بود تا آب به مرور زمان آن را نفرساید. چون این منطقه نفت زیادی دارد، این مصالح به خوبی برای مهندسان آن دوره شناخته شده بودند.

این استخر 7/10 متر درازا، 25/7 متر پهنا و 35/4 متر عمق دارد و ظرفیت آن حدود 350 متر مکعب است. کف آن با آجر و ترکیبات آهکی فرش شده است. دیواره های آن هم از همین مصالح ساخته شده اند. آبرو ورودی رو باز ساخته شده بود. 9 سوراخ با فاصله 8/0 ، 15/0 و 8/0 متر در پایین ترین بخش دیوار جنوبی قرار دارند. ورودی های تکی با استفاده از دولایه آجر و یک لایه سنگ ساخته شده بودند.

کهنترین تصفیه آب جهان در چغازنبیل

محاسبات دقیق و دانش ریاضی استفاده شده در پالایشگاه آب چغازنبیل حتی مهندسان امروزین را نیز شگفت زده کرده است

هر کدام از این 9 ورودی، که آب را به درون آب انبار زیرین می رساند، از دو سطح اریب اولین سطح اریب، که از کف آب انبار بزرگ شروع می شود 8/0 متر درازا دارد. درحالی که درازای سطح دوم 75/3 متر است. تفاوت بین سطوح آب در آب انبار و استخر بالایی 02/1 متر است.

درازای آب انبار 6/7 متر است، پهنای آن 9 متر است و عمق آن 6/0 متر است، که باعث ایجاد ظرفیت 3/4 متر مکعب آب می شود. محل اتصال توسط قطعات آجری چسبیده به هم توسط آهک انبار کوچک را دربر می گیرند که در سه طرفش 6 متر پهنا دارد، 4 متر در شمال شرقی و 5/1 متر در طرف جنوبی پهنا دارد.

 این دیوار که 5/2 متر در دل زمین ساخته شده است، برای ایجاد یک بستر در اطراف آب انبار بکار رفته بود. این سامانه های آبی از قانون ظروف مرتبط استفاده می کردند. هنگامی که استخر تا لبه داخلی ترین دیوار پر می شود، آب فیلتر شده از طریق 9 کانال به آب انبار کوچک منتقل می شد. باراناب نیز در لوله های زیرزمینی جمع آوری و سپس به بیرون دیواره خروجی می شد. این لوله ها از خشت عایق بندی شده با قیر ساخته شده بودند. اکنون 35 هرم پله دار (زیگورات) در جهان وجود دارند که 28 تایشان در عراق و 5تایشان در ایران هستند.

زیگورات بزرگ اور در نزدیکی نصریه عراق، زیگورات عقرقف در نزدیکی بغداد عراق، چغازنبیل در خوزستان ایران و سیلک در نزدیکی کاشان ایران، چشمگیرترین آن ها هستند.

چغازنبیل خوزستان اولین مکانی است که در فهرست میزاث جهانی یونسکو در سال 1979 ثبت شد. زیگورات سیلک کاشان و زیگورات کنار صندل جیرفت کرمان، دو زیگورات دیگر ایران هستند.

کهنترین تصفیه آب جهان در چغازنبیل